-
CO TO JEST CUKRZYCA?
Cukrzyca jest przewlekłą chorobą, w której trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny lub produkowana insulina nie jest prawidłowo wykorzystywana przez komórki ciała człowieka. Następstwem tego są głębokie zaburzenia w funkcjonowaniu wielu organów.
- CO TO JEST INSULINA? W organizmie człowieka jest wytwarzanych szereg substancji regulujących czynności komórek i tkanek zwanych hormonami.
Są one wytwarzane w specjalnych komórkach tzw. gruczołach wewnętrznego wydzielania.
Jednym z ważniejszych hormonów jest właśnie INSULINA. Jest ona produkowana w organizmie człowieka przez skupienia komórek obecne w gruczole zwanym TRZUSTKĄ, a następnie uwalniania do krwi, która rozprowadza ją do poszczególnych komórek.
-
JAKIE SĄ ZADANIA INSULINY?
-udział w wykorzystywaniu glukozy, a także tłuszczów jako paliwa energetycznego komórek
-magazynowanie nadmiaru glukozy w zapasach na przyszłe potrzeby
-synteza białka w komórkach z różnego rodzaju białek spożywanych przez człowieka -
JAKIE SĄ RODZAJE CUKRZYCY?
Cukrzycę dzielimy na dwa typy:
– typ 1 – gdy trzustka nie produkuje wcale lub produkuje bardzo mało insuliny. Typ ten najczęściej występuje u ludzi młodych. Konieczne jest codzienne wstrzykiwanie insuliny od początku choroby.
– typ 2 – gdy trzustka produkuje insulinę, ale jest jej za mało na potrzeby organizmu, albo komórki nie są zdolne do jej wykorzystania. Typ ten najczęściej występuje u osób po 40 r. ż. Część osób w tej grupie nie musi brać wcale leków, wystarczy tylko odpowiednia dieta. Inni są leczeni tabletkami doustnymi przeciwcukrzycowymi. Jednak po pewnym czasie chory musi być leczony insuliną.
-
JAKIE SĄ OBJAWY CUKRZYCY?
– podwyższenie cukru we krwi powyżej 110 mg %
– zmęczenie, osłabienie, wielomocz, zwiększone pragnienie, nadmierny apetyt, chudnięcie -
JAKIE SĄ POWIKŁANIA CUKRZYCY?
– śpiączka cukrzycowa (ketonowa, hipermolalna-osmotyczna i mleczanowi)
– śpiączka hipoglikemiczna (stan niedocukrzenia)
– może dojść do trwałego uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów
– może dojść do zmiany siatkówki oka oraz do uszkodzenia czynności
kłębków nerkowych, a także do miażdżycy.
Samokontrola w cukrzycy
Samokontrola w cukrzycy jest bardzo ważna. Najważniejszym warunkiem samokontroli jest podstawowa wiedza pacjenta na temat swojej choroby. Pacjent powinien często odwiedzać swojego lekarza i dobrze z nim współpracować. Lekarz poinformuje jaki musi być poziom glukozy we krwi oraz jaka powinna być dieta. Cukrzyk otrzyma od lekarza również różne broszurki, książeczki, z którymi powinien się zapoznać.
Do podstawowych metod samokontroli cukrzycy jest oznaczenie stężenia cukru we krwi jak również w moczu.
Pacjent powinien wykonywać pomiary w domu codziennie na czczo jak również po jedzeniu. Każde wyniki należy zapisywać w specjalnym dzienniczku do samokontroli, gdyż jest to bardzo ważne w dobieraniu leku przez swojego lekarza. Czas przed i po jedzeniu należy uwzględnić w zapisie.
-w nocy, gdy jest podejrzenie nocnej hipo lub hiperglikemii
–samodzielne badanie cukru we krwi, acetonu i cukru w moczu
-dokładne dawkowanie insuliny
POMIARY CUKRU POWINNY BYĆ PRZYNAJMNIEJ CZTERY RAZY NA DOBĘ, GDY CUKRZYCA JEST USTABILIZOWANA.
PRZY NIEUSTABILIZOWANEJ CUKRZYCY NALEŻY WYKONYWAĆ JE CZĘŚCIEJ!!!
Wszystkie aparaty do mierzenia cukru we krwi i moczu są łatwe w użyciu oparte na testach paskowych.
Hipoglikemia – groźne powikłanie cukrzycy
O stanie hipoglikemii mówi się wtedy, gdy jest zbyt mało glukozy we krwi. Jeżeli stężenie glukozy we krwi spada poniżej 50 mg %, mózg jest niedożywiony, co powoduje zaburzenia w jego pracy, mogące doprowadzić do utraty przytomności, a czasem do drgawek. Organizm człowieka broni się przed wystąpieniem hipoglikemii. Zwykle występują objawy sygnalizujące ten stan. Każdy chory trochę inaczej odczuwa niedocukrzenie.
Do najczęstszych objawów należą:
- Zlewne poty, drżenie rąk, uczucie słabości, gorsze i podwójne widzenie, bóle głowy, uczucie głodu, kołatanie serca
- Chory często jest rozdrażniony, może nawet zachowywać się agresywnie.
- Szczególnym problemem są niedocukrzenia pojawiające się podczas snu. Rodzina obserwuje, że jest on spocony.
Zwykle najniższy poziom cukru jest około godz. 3:00 w nocy.
Ważne jest częste badanie cukru we krwi przed snem. Jeżeli cukier jest niski warto rozważyć spożycie dodatkowego posiłku (węglowodanowo-białkowego, np. kanapka z chudą wędliną), aby uniknąć nocnego niedocukrzenia.
U niektórych pacjentów nie ma wyraźnych objawów zapowiadających niedocukrzenie. Może dojść do gwałtownego zasłabnięcia z utratą przytomności.
Przedłużające się niedocukrzenie prowadzi do śpiączki hipoglikemicznej. Ciężkie niedocukrzenia mogą prowadzić nawet do śmierci, mogą też powodować uszkodzenie mózgu z zaburzeniami pamięci.
Przyczyną niedocukrzenia jest aktualny nadmiar insuliny, która powoduje tak szybką ucieczkę glukozy z krwi do tkanek, że w pewnym momencie może jej brakować we krwi.
Nadmiar insuliny mogą spowodować błędy przy jej wstrzykiwaniu:
- – omyłkowo nabrano za dużo insuliny do strzykawki
- – nieprawidłowo ustalona, za duża dawka
Do niedocukrzenia często prowadzą błędy w odżywianiu się pacjenta:
- – pacjent nie spożył posiłku po wstrzyknięciu sobie insuliny
- – posiłek był zbyt mały
- – przerwa między posiłkami była zbyt duża
Przyczyną niedocukrzenia może być również sytuacja, w której organizm zużywa więcej glukozy niż zwykle. Dzieje się tak podczas aktywności fizycznej.
JAK POSTĘPOWAĆ PRZY OBJAWACH NIEDOCUKRZENIA?
- przy łagodnych objawach należy spożyć dodatkowy posiłek zawierający węglowodany i białko
- przy silniejszych objawach należy wypić szklankę osłodzonej (2-3 łyż. cukru) herbaty, a następnie dodatkowy posiłek
- jeżeli chory straci przytomność należy natychmiast wezwać Pogotowie Ratunkowe
- rodzina pacjenta może wstrzyknąć domięśniowo glukagon
Dieta w cukrzycy
W diecie cukrzycy najważniejsze jest zdrowe odżywianie. Podstawową zasadą tego odżywiania jest zmniejszenie ilości spożywanych pokarmów. Jeśli osoba jest otyła to powinna stracić w ciągu roku co najmniej 10 % ze swojej wagi, natomiast szczupła nie powinna w tym okresie przytyć.
Należy spożywać mniejsze ilości pokarmów, wybierać produkty zawierające dużo włókien roślinnych, zamiast tłuszczów zwierzęcych spożywać oleje roślinne, zaprzestać palenia papierosów.
Zalecenia żywieniowe zależą nie tylko od rodzaju stwierdzanych zaburzeń metabolicznych, ale także od wagi ciała, wysokości ciśnienia tętniczego, wieku oraz od aktywności fizycznej.
Osoba leżąca spożywać powinna niewielkie ilości pożywienia, około 1000-1200 kcal\dobę.
Nieco więcej potrzebuje osoba mająca umiarkowaną aktywność fizyczną, natomiast osoba z dużą aktywnością fizyczną potrzebuje dwa razy więcej.
Należy wybierać produkty z dużą ilością węglowodanów złożonych, bogatych w błonnik.
Zawarte są one przede wszystkim w otrębach pszennych, razowym pieczywie. Błonnik występuje również w brązowym ryżu, w ziemniakach gotowanych w mundurkach, w kapuście i selerze. Duża zawartość błonnika zwiększa objętość pokarmów powodując nasycenie. Ważne są również warzywa, zielona sałata, kapusta, ogórki, pomidory, cebula, rzodkiewki lub pory są bardzo nisko kaloryczne, więc mogą być spożywane praktycznie bez ograniczeń. Natomiast groch, fasola, soczewica, ziemniaki, marchew i rzepa zawierają znaczne ilości węglowodanów.
Owoce stanowią niezbędny składnik zdrowego żywienia. Zawierają jednak spore ilości łatwo wchłaniających się węglowodanów, które szybko prowadzą do wzrostu poziomów cukru we krwi. Równoczesna obecność w posiłku innych pokarmów opóźnia bowiem wchłanianie z przewodu pokarmowego cukru pochodzącego z owoców.
Osobom z typem 2 cukrzycy szczególnie poleca się spożywanie produktów sojowych. Zawierają one zarówno błonnik, jak i odpowiednie ilości białka. Wafle sojowe, kotlety sojowe, mleko sojowe są już dzisiaj łatwo dostępne oraz stosunkowo tanie.
Wybór produktów mięsnych ograniczać należy do różnego rodzaju chudego mięsa.
Zaleca się kurczaki, indyki i cielęcinę. Dobrym wyborem są również ryby.
Zasadą zdrowego żywienia jest spożywanie produktów niskotłuszczowych, takich jak mleko 1-2%, odtłuszczone jogurty i chude sery. Nie należy solić pokarmów.
Zarówno u osób w stanie przedcukrzycowym jak i u chorych na cukrzycę, obowiązuje bezwzględny zakaz palenia papierosów i picia alkoholu. Nikotyna m.in. zwęża naczynia krwionośne. Pogłębia więc istotnie zmiany naczyniowe wywołane przez cukrzycę.
Opracowała Edyta Lutowska na podst. poradnika dla pacjentów ”Cukrzyca typu 2” prof.dr hab. med. Bogny Wierusz-Wysockiej.
Zdjęcie: Źródło